Türkiye’de diabetes mellitus epidemiyolojisinin zamana bağlı değişimi: Bir sistematik derleme ve meta-analiz

AMAÇ
Diabetes mellitus (DM) ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Türkiye’de DM prevalansını bildiren çeşitli epidemiyolojik çalışmalar olmasına rağmen, bu çalışmaları bir bütün olarak inceleyen ve DM prevalansındaki geçici değişiklikleri değerlendiren bir meta-analiz veya sistematik derleme mevcut değildir. Bu meta-analizde, son 15 yılda yapılmış olan ve ülkemizde DM prevalansı hakkında bilgi veren çalışmalar incelenmiştir.

YÖNTEMLER
Son 15 yılda Türkiye’de erişkin popülasyonda yapılan, Türkiye’yi örnekleyen veya örnekleme potansiyeli olan ve kardiyovasküler risk faktörlerini araştıran çalışmalar, Ovid Medline, Web of Science Core Collection ve ULAKBİM veri tabanlarında tarandı. Ek olarak Sağlık Bakanlığı ve ilgili meslek örgütlerinin web siteleri ek çalışmalar açısından incelendi. Bu çalışmalar yanlılık (bias) riski açısından yüksek ve düşük riskli olarak kategorize edildi. Düşük riskli çalışmaların meta-analizinde rastgele etkiler modeli (random effects model) kullanıldı. DM prevalansındaki zamansal değişimi değerlendirmek üzere meta-regresyon yapıldı.

BULGULAR
DM prevalansı ile ilgili bilgi veren 8 çalışma (n=84656) bulundu. Bu çalışmaların dördü (n=56853) yanlılık riski düşük, dördü ise (n=27803) yanlılık riski yüksek olarak değerlendirildi. Yanlılık riski düşük çalışmalarla kıyaslandığında, yanlılık riski yüksek çalışmaların çok geniş bir aralıkta (%4 ile %15 arasında) prevalans dağılımı gösterdiği saptandı. Yanlılık riski düşük çalışmaların meta-analizinde DM kaba prevalansı tüm grupta %13.5 (%95 GA: %11.6-15.5), kadınlarda %14.2 (%95 GA: %12.3-16.2), erkeklerde ise %12.6 (%95 GA: %10.5-14.9) olarak hesaplandı. Yanlılık riski düşük çalışmaların meta-regresyon analizinde, çalışmalar arasındaki yaş ortalamaları farklılığının ve çalışmanın yapıldığı zamanın çalışmalar arası heterojeniteyi kısmen açıkladığı anlaşıldı (R2 değerleri sırasıyla %52 ve %78).

SONUÇ
Bu meta-analizin sonuçları, DM’nin ülkemizde oldukça yaygın bir halk sağlığı sorunu olduğunu göstermektedir. Yakın tarihli çalışmaları geçmiş çalışmalarla kıyaslayarak DM sıklığının arttığını bildiren araştırmaların aksine, mevcut analizde-kısıtlılıklarına rağmen-DM sıklığında zaman içindeki artışın en azından sınırlandığı yönünde bulgular elde edilmiştir.